Nederland krijgt een Europese proeffabriek voor fotonische chips. Die toekomstige generatie chips verwerken informatie met licht in plaats van elektronen. Voor dit project is in totaal 380 miljoen euro aan publieke investeringen beschikbaar gesteld door Europa en elf deelnemende landen, die voor dit project participeren in de Chips Joint Undertaking. Twente krijgt een aanzienlijk aandeel, een mega-impuls voor chiptechnologie in Twente.

Van de 380 miljoen wordt naar verwachting 133 miljoen euro in Nederland geïnvesteerd. Voor de opzet van deze proeffabriek zijn Eindhoven en Enschede de beoogde locaties. Kennisinstellingen TNO, de TU Eindhoven en de Universiteit Twente zijn nauw betrokken bij de ontwikkelingen. Enschede gaat zich richten op chips op basis van siliciumnitride en Eindhoven op fotonische chips op basis van indiumfosfide.

Prof. Guus Rijnders: ‘Enorme mijlpaal’

Prof. Guus Rijnders, hoogleraar bij onderzoeksinstituut MESA+ van de UT en de captain of science voor de Nederlandse topsector hightech systemen en materialen, is nauw betrokken bij de investeringen. Hij spreekt van een enorme mijlpaal. ‘Op de Universiteit Twente steken we, samen met onze spin-off bedrijven, al sinds de jaren negentig veel energie in fotonica. Dat deze erkenning en investering er nu komt, is geweldig. Deze ontwikkeling past in de nieuwe rol van universiteiten binnen ecosystemen. Daarmee bedoel ik dat wetenschappers sneller in staat worden gesteld om te innoveren en excellent onderzoek sneller tot een marktrijp product te laten komen. Een missie die ook in de Europese Chips Act staat beschreven.’

20% marktaandeel in halfgeleiderindustrie

In die Chips Act gaat het over een set maatregelen en investeringen die bijdragen aan de strategische autonomie en het economisch verdienvermogen in Europa. De proeffabriek (‘pilot lines’) maakt daar onderdeel van uit. Eén van de doelstellingen is het ‘veroveren’ van 20% marktaandeel in de halfgeleiderindustrie en het opbouwen van first-of-kind facilities. Daarnaast wordt er geïnvesteerd in het opzetten van een Design Platform en een cluster van Europese Chip Competence Centers die de toegang tot de pilot lines en het design platform moeten faciliteren. Hier meer info.

Tal van innovaties dankzij fotonica

Met fotonische chips is het in de toekomst mogelijk goedkopere, snellere en energiezuinige apparaten voor specifieke doeleinden te bouwen. Die maken bijvoorbeeld eerdere diagnostiek van ziekten, veilige zelfrijdende voertuigen en een efficiëntere voedselproductie mogelijk. De ontwikkeling van fotonische chips bevindt zich nog in een relatief vroege fase, maar gaan hoogstwaarschijnlijk een sleutelrol spelen in hightech sectoren waar snelheid en energie-efficiëntie van groot belang zijn. Investeringen in fotonische productiefaciliteiten stimuleert het opbouwen van toekomstige nieuwe markten in Europa.

Proeffabriek: extreem lage volumes

Guus Rijnders schetst de betekenis voor de Universiteit Twente en voor het cluster ChipTech Twente. ‘We hebben al een rijke geschiedenis in specialistische spin-off bedrijven in de chiptechnologie, zoals LioniX International en Quix Quantum. Zij hebben dankzij bestaande infrastructuur in het MESA+ NanoLab kunnen innoveren, maar voor fotonica is nog niet alle infrastructuur aanwezig. Met de proeffabriek kunnen de bedrijven én wetenschappers een cruciale stap naar een productieomgeving zetten. In de proeffabriek gaat het om extreem lage volumes, waarbij we processen nauwkeurig in kaart brengen en later kunnen opschalen.’

Chiptech @ UTMeer over de UT en chiptechnologie

New Origin

Volgens Rijnders is de proeffabriek een belangrijke tussenstap richting New Origin. Deze nieuw te realiseren productiefaciliteit voor fotonische chips, ontstaan uit MESA+ van de Universiteit Twente, heeft inmiddels voor meer dan 20 miljoen euro aan steun toegezegd gekregen vanuit PhotonDelta. Dat is een nationaal ecosysteem van organisaties voor fotonische chiptechnologie. New Origin wordt de eerste onafhankelijke fotonische chips productiefaciliteit die siliciumnitridechips gaat produceren. Rijnders: ‘Binnen New Origin wordt er geïnvesteerd in productieapparatuur voor de mid- en hogere volumes, dan heb je het over 25.000 silicium wafers van 200 millimeter. Dat is een flinke factor groter dan de proeffabriek.’

Twan Korthorst, CEO van New Origin, spreekt eveneens van baanbrekend nieuws. ‘Investeringen vanuit Europa in onderzoek en deze nieuwe pilot-line voor fotonische chips zijn belangrijk voor New Origin. Deze investeringen dragen uiteindelijk bij aan meer bedrijvigheid na de pilotfase en leiden tot volume productie van fotonische chips. New Origin werkt nauw samen met partijen binnen Nederland en Europa om een soepele overgang van onderzoek, naar ontwikkeling en uiteindelijk productie mogelijk te maken.’

Minister Beljaarts: ‘Fotonica strategische technologie’

Minister Dirk Beljaarts (Economische Zaken): ‘Dit is goed nieuws. Voor het Nederlandse innovatieklimaat als geheel en voor de betrokken mkb-bedrijven die hieraan hard werken. Fotonica is niet voor niets één van de technologieën die door het kabinet als strategisch is aangemerkt. Ons doel is om daar een sterke Europese concurrentiepositie in te krijgen. Van kennis, innovatie, toelevering tot eindproductie. Dat is nodig voor de Nederlandse banen en inkomsten van de toekomst, het oplossen van maatschappelijke uitdagingen en onze nationale veiligheid.’

Hoe verder?

De Nederlandse publieke financiering gaat de komende periode door het ministerie van Economische Zaken verder worden uitgewerkt. Als onderhandelingen, contracten en financiering rondkomen, kan dit project naar verwachting medio 2025 van start gaan. Rijnders verwacht dat de eerste apparatuur in 2026 geleverd wordt.

380 miljoen euro uit EU voor fotonische chipfabriek: groot deel landt in Twente en Eindhoven